Αγαπητοί μου αδελφοί και φίλοι
Χριστός Ανέστη.
Παγκοσμία ημέρα σήμερα για τα δικαιώματα
του παιδιού και φιλοξενούμε άρθρο, από τους κύκλους Μητέρων Απόστολος Παύλος.
Τιμής ένεκεν στους μικρούς μας φίλους, καιρός να προβληματιστούμε και να αναζητήσουμε
μέσα στις αθώες ψυχούλες τους το τι πραγματικά θέλουν. .
Γόρτυνα 04/06/2013
ΠΑΤΗΡ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ
|
Στα
μικρά παιδιά, από την πολύ μικρή ηλικία, συναντάται μεγάλη ποικιλία
θρησκευτικής εμπειρίας. Είναι γεγονός ότι δεν τους λείπει ούτε η συγκίνηση
προς τα μεγάλα θέματα της φύσης, ούτε η μυστηριώδης διαίσθηση μιας αόρατης
και ευεργετικής παρουσίας, ούτε η τραγική συναίσθηση του προσωπικού τους
σφάλματος. Σε πολλές δε απ' αυτές τις εμπειρίες, έχουμε να κάνουμε με αρχικά
γεγονότα, όπου δεν παίζει ρόλο η μίμηση του περιβάλλοντος. Αν θέλαμε δε να
κατατάξουμε αυτές τις ενδογενείς θρησκευτικές εμπειρίες του παιδιού σε
κατηγορίες, θα τις διακρίναμε ως εξής:
Το παιδί και η φύση. Η φύση, νεκρή και ζώσα, προσφέρει στοιχεία, τα οποία είναι η αρχή των πρώτων στοιχειωδών αισθημάτων στην ψυχή του παιδιού, που το οδηγούν αυθόρμητα στην έννοια, ο «Ο Θεός - το παν». Το παιδί και η αρχή των όντων. Είναι ιδιαιτέρας τάξεως το φαινόμενο, πού συναντά το παιδί, της αρχής και του τέλους. Πολύ γρήγορα, θα θελήσει να διαφωτιστεί επ' αυτών, και έτσι θα οδηγηθεί στην έννοια, «ο Θεός - Δημιουργός». Το παιδί και τα έσχατα. Το τέλος και ο θάνατος είναι για το παιδί κάτι το πολύ σημαντικό, που θα το οδηγήσει να βλέπει και σε μια άλλη πραγματικότητα, πέραν της ορατής. Θα διερωτηθεί, τότε, για το σκοπό της ζωής, το ιδεώδες πρότυπο, για να φθάσει έτσι στην έννοια, «ο Θεός - ιδεώδες». Το παιδί και οι άλλοι. Τα πρώτα πρόσωπα με τα οποία έρχεται σε επαφή (γονείς - αδέλφια), του προσφέρουν τα πρώτα σημαντικά, θετικά ή αρνητικά στοιχεία για τη διαμόρφωση εννοιών, όπως αγάπη, εμπιστοσύνη, φόβο, σεβασμό, που θα το οδηγήσουν στην απόλυτη έννοια, «ο Θεός Πατέρας - Φίλος» Το παιδί και η ηθική συνείδηση. Η συνείδηση είναι ένα όργανο με το οποίο διαλέγεται ο άνθρωπος με τον εαυτό του. Το παιδί θα ακούσει αυτή τη μυστική φωνή, που του δίνει ως πυξίδα, τη γραμμή πλεύσεως, την έννοια του καλού και του κακού, το αίσθημα της αμαρτίας, που το οδηγεί στη μετάνοια και τέλος, στην έννοια, «ο Θεός - Κριτής» Το παιδί και η θρησκευτική παράδοση. Συναντά το παιδί τον πλούτο και τη διδασκαλία της Αγίας Γραφής, τη μορφή του Χριστού, την προσευχή, την Εκκλησία ως θεματοφύλακα. Στοιχεία που το οδηγούν στην έννοια, «Θεός - Αποκάλυψη». Όλες αυτές οι πεποιθήσεις και κανόνες συμπεριφοράς είναι ένα φυσικό έδαφος μιας πίστης, πού ξεπηδάνε αυθόρμητα από την ψυχή του παιδιού και που από μια ηλικία και μετά εκφράζονται, φυσικά, ως απορίες, που περιμένουν μια απάντηση, πρώτα από τους γονείς, μετά από το σχολείο. Εδώ είναι ο σημαντικός και υπεύθυνος δικός μας ρόλος. Πώς, ως γονείς γενικότερα, θα δώσουμε σωστή καθοδήγηση, ώστε το παιδί μας από τη μικρή του ηλικία να λάβει τις ορθές απαντήσεις στις υπαρξιακές του ανησυχίες. Έτσι, πιό συγκεκριμένα, θα λέγαμε ότι ως γονείς είναι αναγκη να ‘χουμε υπόψη μας ότι το παιδί, όσο μεγαλώνει, θέλει να μάθει περισσότερα, όχι μόνο γι' αυτά που βλέπει, αλλά και για πολλά από εκείνα που δεν βλέπει. Η προσπάθεια αυτή του παιδιού να μάθει, ει δυνατόν, τα πάντα, συνδέεται με το άμεσο περιβάλλον του, το οποίο θα πρέπει να είναι κατάλληλα προετοιμασμένο. Οι γονείς, συνήθως, φροντίζουν για την καλή διατροφή, ψυχαγωγία, εκπαίδευση κ.λ.π. του παιδιού τους, δεν φροντίζουν, όμως, όσο πρέπει, για την κάλυψη αυτής της ανάγκης του παιδιού τους. Μιάς ανάγκης, που συνδέεται άμεσα με το σχηματισμό ὀρθών και αληθινών αντιλήψεων για τα γενικότερα θέματα της ανθρώπινης ψυχής, που είναι χρησιμότατες για την όλη πορεία της ζωής του. Μερικές πληροφορίες, σχετικές με το θέμα αυτό, θα βοηθήσουν τους γονείς να συμπαρασταθούν στον νέο άνθρωπο, που ψάχνει να βρει, πώς ήρθε στον κόσμο, τι είναι η ζωή και ο θάνατος, τι είναι ο κόσμος και ποιός τον κυβερναει..... Το ενδιαφέρον για τα μεγάλα θέματα αρχίζει με τις σχετικές ερωτήσεις, πού απευθύνει στους μεγαλύτερους. Βέβαια, πρέπει να προηγηθεί το στάδιο της «γνωριμίας με τα αντικείμενα». Το παιδί, σε αυτό το στάδιο, ρωτάει, «τι είναι αυτό». Το επόμενο στάδιο είναι εκείνο, που ανακαλύπτει τη σχέση αιτίας και αποτελέσματος. Είναι το στάδιο του «γιατί». Παράλληλα, εξελίσσεται ο σχηματισμός εννοιών (μερικών - γενικών, συγκεκριμένων - αφηρημένων). Και κατόπιν, έχουμε την εμφάνιση υπαρξιακών ερωτημάτων, που είναι αναλογα με τον ατομικό ρυθμό και την ωριμότητα.
Προϋποθέσεις:
1. Το παιδί στην ηλικία αυτή έχει απόλυτη εξάρτηση από τους γονείς του, γιατί αισθάνεται την αδυναμία του να επιβιώσει, χωρίς την προστασία τους. Αποτέλεσμα αυτής της εξάρτησης είναι: α) Έντονη ανασφάλεια και άγχος στη σκέψη ότι μπορεί να τους χάσει ή να τον απορρίψουν. β) Ακλόνητη πίστη στην παντοδυναμία τους. γ) Επενδύει συναισθηματικά τις διάφορες έννοιες με τα συναισθήματα των γονιών που τις συνοδεύουν: (θάνατος = λύπη/ απελπισία, τοκετός = πόνος, κλπ) 2. Επειδή δεν είναι ικανό να κατανοήσει τις ακριβείς αιτίες των όσων συμβαίνουν, οι εξηγήσεις που δίνει είναι όπως στα παραμύθια, όπου κάποιος «δυνατός» ορίζει τα πάντα με το λόγο του. Στα πρώτα χρόνια (περίπου ως τα 5) οι γονείς είναι για το παιδί «παντοδύναμοι». Τότε ευκαιριακά, βλέπει ότι αυτό είναι λάθος - συμβαίνουν πράγματα που δεν τα θέλουν και όμως δεν μπόρεσαν οι γονείς του να τα εμποδίσουν - και ταράζεται. 3. Έννοιες, όπως η απόλυτη αρχή και το απόλυτο τέλος (π.χ. δεν υπήρχε πριν γεννηθεί ή τι γίνεται μετά θάνατο), του είναι απρόσιτες.
Τι ρωτάει και θέλει να μάθει
Διατυπωμένες με διάφορους τρόπους οι ερωτήσεις του μικρού παιδιού αφορούν: Τη ζωή και το ξεκίνημα της (αναπαραγωγή, τοκετός, κ.λ.π.). Το θάνατο. Την έννοια Θεός.
Οι
ερωτήσεις επαναλαμβάνονται στα διάφορα στάδια, με άλλη διατύπωση και σε
διαφορετικό επίπεδο. Τις πληροφορίες που έχουν συλλέξει, τις επεξεργάζονται
(το καθένα με τον τρόπο του), και επανέρχονται για άλλα στοιχεία, όταν η
ωριμότητά τους κάνει ακόμα κάποια βήματα.
Ποια πρέπει να είναι η δική μας θέση.
Σε γενικές γραμμές, ο γονιός θα πρέπει να έχει υπόψη του, ότι: 1. Λέμε πάντα την αλήθεια, αλλά: α) Απαντούμε στη συγκεκριμένη ερώτηση του παιδιού και όχι στο όλο θέμα. β) Παρουσιάζουμε την αλήθεια στα μέτρα κατανόησης και ωριμότητας του παιδιού. Έχοντας υπόψη τα στοιχεία πού αναφέρονται πιό πάνω. 2. Δεν αναβάλλουμε ποτέ την απάντηση, ούτε δείχνουμε ότι μας έφερε σε δύσκολη θέση ή ότι μας στεναχώρησε. Αυτό θα γίνει αιτία να ψάξει αλλού για απαντήσεις. 3. Οι εκτεταμένες επιστημονικές εξηγήσεις, όπως και οι ερμηνείες, που χρησιμοποιούν έννοιες απρόσιτες ή άγνωστες στο επίπεδο του συγκεκριμένου παιδιού, δεν εξυπηρετούν. 4. Συγκεκριμένα, για τη γέννηση: Παίρνουμε αφορμή από ευκαιριακές ερωτήσεις του παιδιού. Ρωτάμε πρώτα, τι ξέρει για το θέμα. Απαντάμε στη συγκεκριμένη ερώτηση και μόνο, όσο απλά γίνεται. Το παιδί πρέπει να πληροφορηθεί ότι πρόκειται για μια λειτουργία της ζωής φυσική, ωραία και σεβαστή, που είναι το κορύφωμα μιας σχέσης αγάπης. Δεν συνδέουμε ποτέ τη λειτουργία της αναπαραγωγής και τη γέννηση με αισθήματα ενοχής, ντροπής κ.λ.π. 5. Για το θάνατο: Το παιδί, τις πρώτες εμπειρίες, τις λαμβάνει, συνήθως, από το θάνατο των ζώων. Δεν συνδέονται, συνήθως, με οδύνη. Πάντοτε πιστεύει πως ό,τι πέθανε, εξακολουθεί να ζει σε άλλη κατάσταση. Εύκολα δέχεται το σωματικό θάνατο (ενταφιασμός), αλλά αδυνατεί να συλλάβει το «τέλος της ύπαρξης». Η λύπη του οφείλεται αποκλειστικά στον «αποχωρισμό», γι᾽ αυτό επιδεινώνεται στο βαθμό, που είναι εξαρτημένο από το πρόσωπο που πεθαίνει. Βιώνει με άγχος και οδύνη τον θάνατο, αν μάλιστα το πρόσωπο, με το οποίο συνδέεται συναισθηματικά, υποφέρει οδυνηρά. Γι᾽ αυτό, όσοι πλησιάζουν το παιδί πρέπει να είναι σε θέση να ελέγξουν τα συναισθήματά τους. Και ακόμη, να το βοηθήσουν να πιστέψει ότι και μετά το θάνατο, το αγαπημένο μας πρόσωπο ζει κοντά στο Θεό, ευτυχισμένο. Η πίστη αυτή στην αιωνιότητα χαρίζει αισιοδοξία, ελπίδα, χαρά, και στην ψυχή του παιδιού. Διώχνει έτσι από μέσα του τον τυχόν φόβο του θανατου. Όσο για τη λύπη, που νιώθουμε για το θάνατο κάποιου αγαπημένου μας προσώπου, να εξηγήσουμε στο παιδί, ότι είναι ένα ανθρώπινο αίσθημα, που το προκαλεί ο χωρισμός από κοντά μας. Όμως, την παρουσία του την αισθανόμαστε έντονα αναμεσά μας και οπωσδήποτε αυτό πρέπει να μετριάζει τη θλίψη μας. 6. Για το Θεό. Είναι για το παιδί η πιο προσιτή έννοια του «παντοδύναμου ρυθμιστή των πάντων». Είναι Αυτός που το βοηθάει να ξεπεράσει την αγωνία, που συνοδεύει τη γνώση ότι οι γονείς δεν είναι παντοδύναμοι. Για το λόγο αυτό, για το παιδί ο Θεός δεν πρέπει να ‘ναι μόνο δυνατός αλλά και γεμάτος Αγάπη. Ο Θεός ποτέ να μη φοβίζει, να μην εκδικείται. Ο Θεός για το παιδί πρέπει να είναι η σίγουρη και δυνατή προστασία. Πάνω απ' όλα, είναι για όλους μας, για γονείς και παιδιά, ο στοργικός Πατέρας, πού χαίρεται για την προκοπή μας, λυπάται για τις πτώσεις μας και φροντίζει με κάθε τρόπο, να ξαναγυρίζουμε κοντά Του. Η συμπαράσταση του γονιού στο σχηματισμό υγιών απαντήσεων - λύσεων, στα πρώτα υπαρξιακά ερωτήματα του μικρού ανθρώπου, είναι ένας από τους γοητευτικότερους αλλά και τους πολύ υπεύθυνους τομείς του έργου τους. Απαιτεί σοβαρότητα και προετοιμασία. Η επιπόλαιη αντιμετώπιση μπορεί να κάνει σοβαρές ζημιές. Αντίθετα, η υπεύθυνη και σοβαρή αντιμετώπιση αυτών των θεμάτων, εδραιώνει μια σχέση με το παιδί, που τη χαρακτηρίζει η εμπιστοσύνη και η συνεργασία. Τελειώνοντας, θα λέγαμε ότι η ψυχή του παιδιού από τη φύση της οδηγείται προς τον Θεό. Με τους αυθόρμητους δε προβληματισμούς του και τις πρώτες του υπαρξιακές ανησυχίες, μας δίνει τη δυνατότητα να το βοηθήσουμε σιγά - σιγά, να συνειδητοποιήσει το θησαυρό της πίστης, να τον αγαπήσει και μεγαλώνοντας, να τον ζήσει πιό προσωπικά και υπεύθυνα. Στο σημείο αυτό, θα λέγαμε, ότι πέρα από τις οπωσδήποτε προσεγμένες και σωστές απαντήσεις, που πρέπει να δίνουμε στα παιδιά μας, εκείνο, που αφάνταστα θα τα βοηθήσει τελικά, να στηριχθούν στην πίστη τους, είναι το όλο κλίμα, η ατμόσφαιρα που υπάρχει μέσα στην οικογένεια. Έτσι π.χ. η καλλιέργεια του θαυμασμού για τα μεγαλεία και την ὀμορφιά της φύσης, όταν βρεθούμε με το παιδί μας σε ένα ολάνθιστο κήπο ή αντικρύζοντας τον αστροφώτιστο ουρανό κ.λ.π. αυθόρμητα υψώνουν την ψυχή του σε δοξολογία στον Πάνσοφο Δημιουργό. Επίσης, τα αισθήματα αγάπης, αλήθειας, χαράς, σιγουριάς και εμπιστοσύνης στον Θεό - Πατέρα, όταν βιώνονται μέσα στην οικογένεια, θα βοηθούν το παιδί να αντιλαμβάνεται ότι πέρα από τα υλικά και τα φαινόμενα, υπάρχουν αξίες, που ομορφαίνουν αφάνταστα τη ζωή μας και για τις οποίες, όχι μόνο αξίζει, αλλά και έχει χρέος να αγωνισθεί γι᾽αυτές, και για το δικό του καλό άλλά και της κοινωνίας. Έτσι, το παιδί αβίαστα ηθικοποιείται, κοινωνικοποιείται, παίρνει απαντήσεις στα ερωτηματικά του από τα βιώματά του μέσα στην ίδια του την οικογένεια. Ξέρει τι θέλει από τη ζωή, οραματίζεται, αγωνίζεται, προσεύχεται. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: «Το παιδί και η θρησκευτική διαπαιδαγώγηση», Αρ. Ασπιώτη (αρ. 45), εκδ. «Ψυχολογία και Ζωή»
Κύκλοι μητέρων «Ο ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΠΑΥΛΟΣ»
|
