Δευτέρα 9 Σεπτεμβρίου 2013

ΤΟ ΠΑΡΟΝ ΚΑΙ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΟΥ ΑΝΑΛΦΑΒΗΤΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΧΩΡΑ ΜΑΣ


Αγαπητοί μου αδελφοί και φίλοι.

Χαίρεται.

Την σημερινή Κυριακή 8 Σεπτεμβρίου, διάλεξαν οι μεγάλοι ειρηνοποιοί, που ξέρουν να μοιράζουν τον κόσμο του Θεού με πολέμους, για παγκόσμια ημέρα του Αναλφαβητισμού. Ο αναλφαβητισμός, φαινόμενο που έχει μελετηθεί  και αναλυθεί  διεξοδικά μέσα στις δεκαετίες, τον συναντάμε  σε δύο μορφές: την ολική, η οποία χαρακτηρίζεται από την πλήρη άγνοια γραφής και ανάγνωσης, και τη μερική, κατά την οποία υπάρχει η δυνατότητα ανάγνωσης, αλλά όχι γραφής. Με λίγα λόγια, οι αναλφάβητοι χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: τους οργανικά αναλφάβητους, εκείνους δηλαδή που δεν διδάχτηκαν ποτέ γραφή και ανάγνωση, άρα δεν φοίτησαν ποτέ στο σχολείο, και τους λειτουργικά αναλφάβητους, εκείνους δηλαδή που διδάχτηκαν γραφή και ανάγνωση, αλλά στη συνέχεια δεν καλλιέργησαν τις γνώσεις που έλαβαν, με αποτέλεσμα οι ικανότητές τους να ατονήσουν.

 

Η γενίκευση της υποχρεωτικής εκπαίδευσης για όλους και η ραγδαία εξάπλωση των συμβατικών Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας συνέβαλαν στον περιορισμό του οργανικού αναλφαβητισμού. Ωστόσο, ο δυτικός κόσμος, ο προηγμένος τεχνολογικά, περικλείει αρκετά μεγάλα ποσοστά αναλφάβητων α. Στη σύγχρονη  εποχή ο αναλφαβητισμός είναι μια έννοια συνθετότερη απ' ότι ήταν την εποχή που οι αναλφάβητοι υπέγραφαν με σταυρό. Τα αναλφάβητα άτομα των αναπτυγμένων χωρών τού σήμερα είναι άνθρωποι που εγκατέλειψαν τις όποιες στοιχειώδεις γνώσεις απέκτησαν σε κάποια στιγμή της ζωής τους, με αποτέλεσμα να αδυνατούν να κατανοήσουν και να αξιολογήσουν απλά γεγονότα της καθημερινής κοινωνικής, οικονομικής και πολιτικής ζωής. Σήμερα αναλφάβητος δεν είναι μόνον εκείνος που δεν γνωρίζει να διαβάζει και να γράφει. Είναι κι εκείνος που δεν κατανοεί πότε ο συνομιλητής του μιλάει «σχηματικά», που δεν μπορεί να βγάλει άκρη με τις πινακίδες στον δρόμο, που αδυνατεί να αντιληφθεί πόσο είναι ο 19% φόρος επί του ποσού που τελικά θα πληρώσει.

Στην Ελλάδα του 21ου αιώνα εξακολουθούμε, δυστυχώς, να αντιμετωπίζουμε το πρόβλημα του λειτουργικού αναλφαβητισμού. Ο αναλφαβητισμός αποτελεί πρόβλημα υπαρκτό σε πολλές περιοχές της χώρας, αν και πλήττει κυρίως αγροτικούς πληθυσμούς. Καλύπτει ένα ευρύ φάσμα ηλικιών, ακόμη και νέους 15-25 ετών, ανεξαρτήτως φύλου.

Η συμβολή του κράτους

Ο αναλφαβητισμός, ως φαινόμενο, επηρεάζει άμεσα τη λειτουργία του κράτους. Η εκπαίδευση των ενηλίκων, μέσα από τις κρατικά χρηματοδοτούμενες σχολές, δίνει τη δυνατότητα σε άτομα που δεν είχαν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν σχολείο κατά τη διάρκεια της παιδικής τους ηλικίας, να συμμετάσχουν σε εκπαιδευτικά προγράμματα, ώστε να αποκτήσουν τις βασικές -ή και περισσότερες- γνώσεις.

Ειδικότερα για τη χώρα μας, η θέσπιση ενός δημόσιου εκπαιδευτικού συστήματος, με υποχρεωτική διάρκεια παρακολούθησης για τα παιδιά, αποτέλεσε την αιχμή του δόρατος για τη δραστική αντιμετώπιση του αναλφαβητισμού, καθώς διασφαλίζει τη μείωση ή και την εξάλειψη -με λίγη αισιοδοξία- στις μελλοντικές γενιές.

Στο κατώφλι του 21ου αιώνα, παράλληλα με την κλασική έννοια του αναλφαβητισμού, εμφανίστηκε με πρωτόγνωρη ορμή και το φαινόμενο του τεχνολογικού και ψηφιακού αναλφαβητισμού. Καθώς ο ηλεκτρονικός υπολογιστής, το Διαδίκτυο, το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο έχουν κατακλύσει τη σύγχρονη ζωή, η στοιχειώδης ικανότητα διαχείρισης των πληροφοριών που διοχετεύονται μέσω των ψηφιακών επιτευγμάτων αναδεικνύεται σε γνώση μείζονος σημασίας - όμοια με αυτή της γραφής και της ανάγνωσης. Τίποτε άλλο δεν έχει αλλάξει τον κόσμο μας (και τον μικρόκοσμό μας, σε τελική ανάλυση) τόσο θεαματικά όσο η εξέλιξη της τεχνολογίας. Πολλοί κάνουν σύγκριση στον αντίκτυπο που είχε για την ανθρωπότητα η εφεύρεση του μικροεπεξεργαστή με εκείνον της ανακάλυψης του τροχού. Μέχρι την πλήρη αξιοποίηση του τροχού πέρασαν πολλοί αιώνες... Από την εφεύρεση όμως του μικροεπεξεργαστή και του προσωπικού υπολογιστή πέρασαν λιγότερο από 20 χρόνια! Είναι, συνεπώς, πολύ λογικό να υποθέσουμε ότι μετά την πάροδο μερικών δεκαετιών ή ετών, ο ορισμός του αναλφαβητισμού είναι ιδιαίτερα πιθανό να εμπεριέχει την έλλειψη γνώσης διαχείρισης των απλών πληροφοριών (αποστολή e-mail, αποθήκευση δεδομένων στον σκληρό δίσκο, «κατέβασμα» μουσικού αρχείου) που διοχετεύονται μέσω του προσωπικού ηλεκτρονικού υπολογιστή.

 

Ανησυχητικές διαστάσεις λαμβάνει δυστυχώς το φαινόμενο του αναλφαβητισμού και στη χώρα μας, όπως καταγράφηκε κατά τη χθεσινή παγκόσμια ημέρα κατά του αναλφαβητισμού. Σύμφωνα με στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας (ΕΣΥΕ), αναλφάβητο θεωρείται το 3,6% του πληθυσμού, όμως, ανεπισήμως τα ποσοστά είναι ακόμη μεγαλύτερα, φτάνοντας ακόμα και το 13% με 14%. Στην Ελλάδα του 2013 υπάρχουν άνθρωποι που δεν μπορούν να κατανοήσουν αυτά που διαβάζουν ή δεν μπορούν να συμπληρώσουν μια απλή αίτηση.

Οι καθηγητές των λυκείων, κυρίως οι φιλόλογοι, βλέπουν στα γραπτά απίστευτα “διαμαντικά”, τα οποία εμμέσως πλην σαφώς δηλώνουν ότι οι μαθητές δεν καταλαβαίνουν τις ερωτήσεις αλλά ούτε και τα γραφόμενα στα σχολικά βιβλία. Χαρακτηριστικό της κατάστασης ήταν και η ενέργεια της Κεντρικής Επιτροπής Εξετάσεων να δώσει στους υποψηφίους των πανελληνίων εξετάσεων την ερμηνεία των λέξεων “ψεγάδια, παρωχημένες, υπόδικη, εξοβελιστεί”. “Στα φιλολογικά μαθήματα η εικόνα είναι απαράδεκτη. Πολλοί μαθητές παρουσιάζουν αδυναμία να κατανοήσουν ένα κείμενο εφημερίδας ή μια απλή ερώτηση. Τους ζητάς, για παράδειγμα, να αναφερθούν στο έργο του Μεγάλου Αλεξάνδρου σε πολιτιστικό επίπεδο και αυτοί να γράφουν όλο το κεφάλαιο για τον Μ. Αλέξανδρο ή το έργο του σε οικονομικό επίπεδο.

Η αδυναμία τους αυτή είναι η αιτία να χάνουν πολλές μονάδες στις εξετάσεις και δη στις πανελλήνιες”. Όλα τα παραπάνω αποτελούν μια μορφή αναλφαβητισμού, του λειτουργικού (σ.σ. έχουν πάει σχολείο, όμως, δεν μπορούν να χειριστούν επαρκώς το γραπτό λόγο), ο οποίος είναι ιδιαίτερα ανησυχητικός γιατί δεν μπορεί εύκολα να καταγραφεί. Τα λεγόμενα «διαμαντικά» των μαθητών είναι μια ένδειξη λειτουργικού αναλφαβητισμού, για την οποία ευθύνεται το εκπαιδευτικό σύστημα, που δεν ασκεί την κριτική σκέψη.


ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΟΗΕ


Στην 35η θέση παγκοσμίως κατατάσσεται η Ελλάδα με βάση τα επίπεδα αλφαβητισμού στα άτομα ηλικίας άνω των 15 ετών, καθώς τα περισσότερα αναπτυγμένα κράτη του κόσμου έχουν εξαλείψει το πρόβλημα του αναλφαβητισμού. Αυτό προκύπτει από τα στοιχεία του ΟΗΕ για την περίοδο 1995-2005, σύμφωνα με οποία το ποσοστό αλφαβητισμού στην Ελλάδα διαμορφώνεται στο 96%, έναντι σχεδόν 100% σε 34 χώρες για τις οποίες υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία.

Σε παγκόσμιο επίπεδο υπολογίζεται ότι περίπου 774 εκατομμύρια άνθρωποι, δηλαδή το 20% του ενήλικου πληθυσμού του πλανήτη, δεν γνωρίζουν γραφή και ανάγνωση, ενώ την ίδια στιγμή 75 εκατομμύρια παιδιά παγκοσμίως είναι αποκλεισμένα από το εκπαιδευτικό σύστημα. Τα στοιχεία-σοκ παρουσίασε η Unesco, με αφορμή τη χθεσινή, παγκόσμια ημέρα για την εξάλειψη του αναλφαβητισμού. Σύμφωνα με την οργάνωση, υπάρχει άμεση σχέση ανάμεσα στα επίπεδα αλφαβητισμού και την υγεία του ατόμου. Είναι ενδεικτικό ότι σε έρευνα που έγινε σε 32 χώρες οι γυναίκες που είχαν ολοκληρώσει τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση ήταν πέντε φορές πιθανότερο να γνωρίζουν τους κινδύνους που συνδέονται με τον ιό του AIDS σε σχέση με τις αναλφάβητες.

Ο αναλφαβητισμός συνδέεται επίσης με υψηλότερα ποσοστά βρεφικής θνησιμότητας και με κοινωνικά προβλήματα, όπως ο αποκλεισμός, η εσωστρέφεια και η απομόνωση του ατόμου. Σύμφωνα με την Unesco, ο στόχος που είχε τεθεί για αύξηση του αλφαβητισμού παγκοσμίως κατά 50% μέχρι το 2015 ίσως αποδεχθεί ανέφικτος, όμως παρόλα αυτά υπάρχουν και ενθαρρυντικά μηνύματα. Συγκεκριμένα, ο αριθμός των αναλφάβητων ενηλίκων μειώθηκε από 871 εκατομμύρια (1985-1994) σε 776 εκατομμύρια άτομα (2000-2006), ενώ στο ίδιο διάστημα ο αλφαβητισμός αυξήθηκε παγκοσμίως στο 84% από 76%.



έχω την γνώμη ότι οι κυβερνώντες μας θα πρέπει πια να δουν σοβαρά αυτό το θέμα και να ενσκήψουν στο πρόβλημα πριν να είναι πολύ αργά. Στο αγαθό της παιδείας πρέπει να έχουν πρόσβαση όλοι και η πρόσβαση να είναι δωρεάν, ότι χρειάζεται ένα σχολείο, που να ασκεί την κριτική σκέψη και όχι ένα σχολείο παπαγάλων, ένα σχολείο που να μαθαίνει παιδεία και καλλιέργεια στα παιδιά μας και όχι ένα σχολείο στείρας και άγονης εκπαίδευσης.

 

Γόρτυνα 09/09/2013

Πατήρ Δημήτριος.