Αγαπητοί μου αδελφοί
και φίλοι.
Χαίρεται.
Και καλό Μήνα.
Την πρώτη Κυριακή των
Νηστειών ή Κυριακή της Ορθοδοξίας, όπως
αλλιώς την ονομάζουμε. Όλη η Εκκλησία, εορτάζει λαμπρά και με κάθε επισημότητα
και με κύριο χαρακτηριστικό του εορτασμού, την περιφορά των ιερών εικόνων
και την ανάγνωση του Συνοδικού της Ζ΄ Οικουμενικής Συνόδου σε όλες τις
Εκκλησίες.
Οι Πατέρες, όρισαν να
εορτάζεται η ημέρα αυτή σε ανάμνηση της παύσης της εικονομαχίας και της
οριστικής αναστήλωσης των ιερών εικόνων (δηλαδή την τοποθέτηση τους ξανά πάνω
στους Στύλους) από την Αυτοκράτειρα του Θεοδώρα στις 4-3-843. Αυτό σαν γεγόνος είναι υψιστής
σημασίας διότι με τις αποφάσεις της Ζ΄ Οικουμενικής Συνόδου (787), ολοκληρώθηκε
η διατύπωση της δογματικής διδασκαλίας της Εκκλησίας μας (τριαδολογικό και
χριστολογικό δόγμα). Το ζήτημα των εικόνων ως διαμάχη (726-843) υπήρξε μια
θλιβερή περίοδος της εκκλησιαστικής ιστορίας, που προξένησε φθορά στο σώμα της
Εκκλησίας. Μέσα όμως από αυτή τη λαίλαπα έγινε η επέκταση και ανάπτυξη του
χριστολογικού δόγματος.
Ιστορικά την
εικονομαχία την προκάλεσαν παράγοντες έξω από την Ορθόδοξη παράδοση. Ο
Ιουδαϊσμός και ο Ισλαμισμός θεωρούν την παράσταση είτε ως εικόνα είτε ως άγαλμα
ως ειδωλολατρία. Αλλά αν θα το δούμε σφαιρικά και γεωγραφικά, όλοι οι λαοί της
Μέσης Ανατολής απεχθάνονται και δεν έχουν μέσα στην κουλτούρα τους τις
παραστάσεις, έτσι πέρασε στις θρησκείες τους, αυτή η νοοτροπία. Σε Αντίθεσή
όπου υπήρξε Ελληνισμός, ( που είναι η πιο ευγενική έκφραση του παγκοσμίου
πολιτισμού), όχι μόνο δέχτηκε την παράσταση, αλλά και την προήγαγε σε ύψιστη
τέχνη.
Η Ορθόδοξη Εκκλησία και
παράδοση, απόρριψε όλες τις προλήψεις και προκαταλήψεις του
παρελθόντος και υιοθέτησε κάθε αξία που προάγει την ανθρώπινη προσωπικότητα. Ο
Ελληνική τέχνη, μετατράπηκε και βαπτιστικέ σε Χριστιανική Τέχνη. Ο Ελληνισμός έδωσε άπειρα στοιχεία χρήσιμα στο Χριστιανισμό.
Σχεδόν όλα τα στοιχεία, από την Αρχιτεκτονική, την Εικονογραφία, την Μουσική ως
και η Θεία Λειτουργία ως δρώμενο, προέρχονται από την Ελληνική τέχνη.
Η εικονική ελληνική τέχνη αλλά και η
τεχνική, παραλήφθηκε από την Εκκλησία και χρησιμοποιήθηκε για λόγους
ποιμαντικής. Η εικόνα από τα πρώτα Χριστιανικά χρόνια, μέχρι σήμερα λειτουργεί
ως το βιβλίο των αγραμμάτων στις Εκκλησιές. Για να είναι αυτό σύμφωνο με την
θεολογία της Εκκλησίας μας, οι Πατέρες διατύπωσαν προσεκτική διδασκαλία
σύμφωνα με την Αγία Γραφή και την ιερά παράδοση.
Βεβαία στην Παλαιά
Διαθήκη απαγορεύεται ρητά και κατηγορηματικά η προσκύνηση σε κάθε ομοίωμα είδωλο του Θεού
(Έξοδ.20,4), μα μέχρι εκείνη την στιγμή, ο Θεός ήταν άγνωστος στους
ανθρώπους, και γι' αυτό είχαν αντικαταστήσει τη λατρεία του Θεού με ξόανα
και άλλα ομοιώματα. Αυτή τη λατρεία απαγορεύει η Παλαιά Διαθήκη. Στην Καινή
Διαθήκη, έχουμε την ενανθρώπιση του Θεού, ο Θεός έγινε άνθρωπος στο πρόσωπο του
Χριστού, «ο Λόγος σάρξ εγένετο και εσκήνωσεν εν ημίν, και εθεασάμεθα την δόξαν
αυτού» (Ιωάν.1,14). Τον είδαμε, τον ακούσαμε «και αι χείρες ημών εψηλάφησαν»
Αυτόν (Α΄Ιωάν.1,1), «Ημείς δε ανακεκαλυμμένω προσώπω την δόξαν Κυρίου
κατοπτριζόμεθα» (Ι.Δαμασκ. P.G.94,1328). Η πραγματική ενανθρώπησή Του μας
υποχρεώνει να Τον θεωρούμε τέλειο άνθρωπο, όπως και τέλειο Θεό. Κατά λογική
συνέπεια ως πραγματικός άνθρωπος μπορεί ακόμα και να εικονισθεί. Αν δεν
παραδεχτούμε την εικονογράφηση του προσώπου του Χριστού, τότε δεν μπορούμε ούτε
να παραδεχθούμε και την ενανθρώπιση Του.
Οι μεγάλοι Πατέρες και
διδάσκαλοι της Ορθόδοξης Εκκλησίας, που αναδείχθηκαν μέσα από την περίοδο της εικονομαχίας,
διατύπωσαν το ορθόδοξο δόγμα με προσοχή και ευλάβεια. Η προσκύνηση της εικόνας
του Χριστού και των άλλων ιερών προσώπων του Χριστιανισμού δεν είναι ειδωλολατρία,
όπως κατηγορήθηκαν και κατηγορούνται από τους εικονομάχους κάθε εποχής, αλλά η
τιμή απευθύνεται προς το εικονιζόμενο πρόσωπο, καθότι «η της εικόνος τιμή επί
το πρωτότυπον διαβαίνει» (Μ.Βασίλειος P.G. 32,149) και «Προσκυνούμεν δε ταις
εικόσιν ου τη ύλη προσφέροντες την προσκύνησιν, αλλά δι΄αυτών τοις εν αυταίς
εικονιζομένοις» (Ι. Δαμασκ. P.G.94 1356). Η ευλογία και η χάρη που
λαμβάνει ο πιστός από την προσκύνηση των ιερών εικόνων δίνεται από το ζωντανό
ιερό πρόσωπο και όχι από την ύλη της εικόνας.
Η εικόνα έχει επίσης
τεράστια ποιμαντική χρησιμότητα. Μια εικόνα, σύμφωνα με γλωσσική έκφραση,
αξίζει περισσότερο από χίλιες λέξεις. Αυτό με απλά λόγια θα πει, ότι μέσω της
εκκλησιαστικής εικονογραφίας οι πιστοί βοηθούνται να αναρηχηθούν, στις υψηλές
πνευματικές θεωρίες και στο θείο.
Οι εικονοκλαστικές
αρχές της εικονομαχικής περιόδου δυστυχώς υιοθετήθηκαν στη συνέχεια από
διάφορες αιρετικές ομάδες και διασώζονται ως τις μέρες μας. Οι διάφορες
προτεσταντικές ομάδες έχουν ως κύρια αρχή τους τον ανεικονισμό και πολεμούν με
λύσσα την Ορθόδοξη Εκκλησία, η οποία δέχεται την τιμητική προσκύνηση των ιερών
προσώπων της πίστεώς μας μέσω των ιερών εικόνων.
Αξίζει εδώ, να
παρατηρήσουμε και κάτι άλλο, πέρα από την Ορθόδοξη Εκκλησία. Η αναστύλωση των
εικόνων, δεν έχει μόνο σημασία και αξία, για την Εκκλησία, αλλά και για τον
παγκόσμιο πολιτισμό. Ο μονολιθικός θρησκευτικός ανεικονισμός είχε αναμφίβολα
αρνητικές συνέπειες για την προαγωγή της εικονικής ωραιότητας. Η εικόνα και το
γλυπτό, ειδικά οι θρησκευτικές παραστάσεις, αποτελούν το βασικότερο στοιχείο
του παγκόσμιου πολιτισμού. Η παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά έχει να επιδείξει
ανυπολόγιστης καλλιτεχνικής αξίας έργα και παραστάσεις, θρησκευτικής ζωγραφικής
και γλυπτικής. Τα σπουδαιότερα μνημεία – ναοί του κόσμου είναι καταστόλιστοι
από εικονογραφίες, ανάγλυφα και γλυπτά, άφθαστης τεχνοτροπίας. Το ίδιο και τα
μεγάλα μουσεία επιδεικνύουν με καμάρι παραστάσεις, γλυπτά και ζωγραφική θρησκευτικής τέχνης. Είναι γνωστό σε όλους το
παγκόσμιο ενδιαφέρον για την Ορθόδοξη Αγιογραφία και γι’ αυτό οργανώνονται
εκθέσεις με τεράστια επιτυχία. Μπορούμε να σκεφτούμε ποια θα ήταν τα
αποτελέσματα, αν επικρατούσαν οι εικονομάχοι στο Βυζάντιο. Δε θα είχαμε τη
δυνατότητα να θαυμάζουμε αυτούς τους θησαυρούς, οι οποίοι είναι για μας τους
ορθοδόξους το ξεχείλισμα της πίστεως των διαχρονικά ιερών ε Αγιογραφών. Άλλωστε
η Αγιογραφία για την Ορθόδοξη Εκκλησία,
δεν ήταν μια μονοσήμαντη καλλιτεχνική έκφραση, αλλά βαθειά μυστική λειτουργία
του Αγιογράφου, ο οποίος ζωγράφιζε νηστεύοντας και προσευχόμενος!
Βλέπουμε σήμερα πως αντιμετωπίζεται από
κάποιους η εικόνα, η Αληθινή εικόνα του Θεού και η Αληθινή εικόνα είναι ο
Άνθρωπος. Κάποιοι τον Άνθρωπο τον σέρνουν στις λάσπες. Κάποιοι τον άνθρωπο δεν
τον θέλουν αναστηλωμένο, και να κοιτάζει ψηλά στον ουρανό. Σημερινά
παραδείγματα πολλά, από τη Δύση που κάνει ότι μπορεί να καταδυναστεύσει και να
υποδουλώσει, ότι στέκεται εμπόδιο στο
δρόμο των συμφερόντων της, Αντικατοπτρίζοντας μια μέση Ανατολή, που σφάζουν με
καμάρι ανθρώπους και την ίδια ώρα, καταστρέφοντας μουσεία βιβλιοθήκες και κάθε
είδους, παγκόσμιας πολιτιστικής και πολιτισμικής κληρονομιάς. Πολιτικοί ήταν οι λόγοι και τότε πολιτικοί είναι οι
λόγοι και σήμερα, που προωθούν και διδάσκουν, κάθε μορφής φανατισμό, κάθε
μορφής εικονομαχίας, κάθε μορφής ρατσισμού και θρησκευτικής μισαλλοδοξίας.
Αυτές όμως οι
διδασκαλίες, σε κάθε εποχή, δεν έχουν καμία σχέση με το Χριστό, τη Ζωή Του και
τη Θυσία Του, πολλή περισσότερο με την Ανάστασή Του.
Χρόνια πολλά καλά και
ευλογημένα. Με το καλό στην Αναστήλωση
και Ανάσταση της Εικόνας του Θεού που είναι ο Άνθρωπος.
Γόρτυνα 01/03/2015
Πατήρ Δημήτριος.
