ΟΙ 318 ΠΑΤΕΡΕΣ ΤΗΣ Α ΟΙΚ ΣΥΝΟΔΟΥ

Αγαπητοί μου αδελφοί και φίλοι.

Χαίρεται.

Κατά την εβδόμη από του Πάσχα Κυριακή εορτάζει η Εκκλησία μας την μνήμη των αγίων 318 θεοφόρων Πατέρων της Α’ εν Νικαία Οικουμενικής Συνόδου. Η μεγάλη αυτή Σύνοδος συνεκλήθη, ως γνωστόν, από τον πρώτο χριστιανό αυτοκράτορα, τον Μέγα Κωνσταντίνο, στην Νίκαια της Βιθυνίας τον Μάϊο του έτους 325, κατά το εικοστό έτος της βασιλείας του και είχε διάρκεια 3,5 χρόνια. Διακριθείσες μορφές της Συνόδου ήταν ο Αλέξανδρος ο Κωνσταντινουπόλεως, ο Αλέξανδρος ο Αλεξανδρείας, ο Μέγας Αθανάσιος, ο Ευστάθιος ο Αντιοχείας, ο Μακάριος ο Ιεροσολύμων, ο Παφνούτιος, ο Σπυρίδων, ο Νικόλαος, και πολλοί άλλοι.

Η Α’ Οικουμενική Σύνοδος καταδίκασε τον Άρειο και τον Αρειανισμό. Διατύπωσε τους πρώτους όρους ορθού Χριστιανικού δόγματος και ιδιαίτερα τα περί του δευτέρου Προσώπου της Αγίας Τριάδος, του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, ως ομοούσιον τω Θεώ Πατρί, της αυτής δηλαδή ουσίας με τον Θεό Πατέρα. 
Συνέταξε δε τα πρώτα επτά άρθρα του Συμβόλου της Πίστεως.

Στις 29 Μαΐου βρίσκομε σε πολλά χειρόγραφα να σημειώνεται η μνήμη των Πατέρων της Συνόδου αυτής. Ο εορτασμός της μνήμης των κατά την παρούσα Κυριακή οφείλεται, όπως είναι φανερό, στο γνωστό και από άλλες περιπτώσεις έθος της Μεγάλης Εκκλησίας, να μεταθέτη σε Κυριακές τις μνήμες των μεγάλων αγίων. Η εβδόμη από του Πάσχα Κυριακή δεν είχε ιδιαίτερο εορτολογικό θέμα και προτιμήθηκε ως η καταλληλότερη και η πλησιεστέρη προς την μνήμη των Πατέρων για να μεταφερθεί σ αυτήν ο εορτασμός των 318 Πατέρων.

Την Κυριακή των αγίων Πατέρων θα ακούσουμε μαζί με την συνήθη αναστάσιμο ακολουθία της Κυριακής να συμπλέκονται τροπάρια μεθεόρτια της Αναλήψεως του Κυρίου, που εορτάσαμε, αλλά και προεόρτια της εορτής που θα πανηγυρίσουμε μετά από οκτώ ημέρες, της αγίας Πεντηκοστής. Έτσι Ανάστασης, Ανάληψης, Πεντηκοστή και Πατέρες από κοινού θα υμνηθούν αυτήν την ενδιάμεσα των μεγάλων αυτών εορτών Κυριακή. Παρ όλα τα εκ πρώτης όψεως ασυμβίβαστα αυτά εορτολόγια θέματα, δεν λείπει από την ακολουθία της ημέρας αυτής μία σχετική αρμονία, που την συνθέτουν ακριβώς οι διαφορές και οι αντιθέσεις των επί μέρους θεμάτων. Αν μάλιστα την τοποθετήσουμε στο όλο πλαίσιο του Πεντηκοσταρίου θα διακρίνουμε με πόση νηφάλια κρίση καθορίστηκε  η διαδοχή αυτή των εορτών από τους συντάκτες του εορτολογίου μας. Χάρις, πράγματι, στα θέματα αυτής της Κυριακής επιτυγχάνεται η δημιουργία ενός μεταβατικού σταθμού μεταξύ των μεγάλων εορτών που εωρτάσαμε και εκείνης που επίκειται.

Με την μνήμη εξ άλλου των Πατέρων της εν Νικαία Συνόδου τονίζεται η πιστότης της Εκκλησίας στην αληθινή και ορθή διδασκαλία, όπως την άκουσε από το στόμα του Κυρίου και όπως την είδε ανάγλυφη στο όλο σωτηριώδες έργο του Χριστού.

Αυτό ακριβώς υπογραμμίζει και το Συναξάριο της Κυριακής των αγίων Πατέρων. «Την παρούσαν εορτήν εορτάζομεν δι᾽ αιτίαν τοιαύτην. Επειδή γαρ ο Κύριος Ιησούς Χριστός την καθ᾽ ημάς φορέσας σάρκα, την οικονομίαν άπασαν αρρήτως ενήργησε και προς τον πατρώον αποκατέστη θρόνον, θέλοντες δείξαι οι άγιοι ότι αληθώς ο Υιός του Θεού εγένετο άνθρωπος και τέλειος άνθρωπος Θεός ανελήφθη και εκάθισε εν δεξιά της μεγαλωσύνης εν υψηλοίς, και ότι η σύνοδος αύτη των αγίων Πατέρων ούτως αυτόν ανεκήρυξε και ανωμολόγησεν ομοούσιον και ομότιμον τω Πατρί^. τούτω τω λόγω μετά την ένδοξον Ανάληψιν την παρούσαν εθέσπισαν εορτήν, ωσανεί τον σύλλογον των τοσούτων Πατέρων προβιβάζοντες τούτον δη εν σαρκί αναληφθέντα Θεόν αληθινόν και εν σαρκί τέλειον άνθρωπον ανακηρυττόντων».

Στον ναό της Αγίας Σοφίας Κωνσταντινουπόλεως κατά τον Ι’- ΙΑ’ αιώνα εόρταζαν την Κυριακή αυτή εκτός από τους Πατέρας της Α’ και τους άλλους Πατέρας των εξ οικουμενικών Συνόδων, προφανώς για τον ίδιο λόγο^. για να παρασταθεί δηλαδή η ενότητα  της εκκλησιαστικής διδασκαλίας και η συνέπειά της προς την διδασκαλία του Ευαγγελίου. Λείψανο του κοινού αυτού εορτασμού βρίσκομε στο δοξαστικό της λιτής της ακολουθίας. Σ᾽ αυτό εκτός από τον Άρειο απαριθμούνται και ο Μακεδόνιος, ο Νεστόριος, ο Ευτυχής, ο Σαβέλλιος και ο Σεβήρος, η διδασκαλία των οποίων καταδικάστηκε από τις άλλες Οικουμενικές Συνόδους. Τελικά όμως η εορτή διατήρησε μόνον το αρχικό της θέμα, την μνήμη των 318 Πατέρων της Α’ Οικουμενικής Συνόδου.

Κάνοντας μια συνοπτική παράθεση θα δούμε ότι η Α Οικουμενική Σύνοδος, διατύπωσε τους έξεις κανόνες

Κανών Α’: Καταδικάζει τη συνήθεια του οικοιοθελούς ευνουχισμού και απαγορεύει τη χειροτονία ευνουχισμένων, πλην όσων για ιατρικούς λόγους ή λόγω βασανιστηρίων εξετμήθησαν.
Κανών Β’: Απαγορεύει τη χειροτονία ως κληρικών στα νέα μέλη (νεόφυτοι) της εκκλησίας.
Κανών Γ’: Καταδικάζει την συνήθεια των κληρικών όλων των βαθμών να συζούν με νεαρές γυναίκες τις οποίες δεν είχαν παντρευτεί (συνείσακτοι).
Κανών Δ’ - Ε’: Εισάγεται το «μητροπολιτικό σύστημα», το οποίο ίσχυε στην οργάνωση της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, και καθορίζουν την αρμοδιότητα της Επαρχιακής Συνόδου στη χειροτονία των Επισκόπων.
Κανών ΣΤ’: Αναγνωρίζει κατ’ εξαίρεση το αρχαίο έθος της συγκεντρωτικής δικαιοδοσίας του επισκόπου της Αλεξάνδρειας στις εκκλησίες της Αιγύπτου, Λιβύης και Πεντάπολης —όπως συνέβαινε και με την εκκλησία της Ρώμης—, ενώ εξαιρεί τη Ρώμη και την Αντιόχεια από το γενικό μέτρο του μητροπολιτικού συστήματος.
Κανών Ζ’: Ορίζεται ότι ο Επίσκοπος Αιλίας (δηλ. Ιερουσαλήμ) να είναι ο επόμενος στη σειρά απόδοση τιμών.
Κανών Η’: Ορίζει τον τρόπο επιστροφής στην εκκλησία της Αιγύπτου των λεγόμενων «Καθαρών» (Μελιτιανό σχίσμα).
Κανών Θ’: Αναφέρεται στην συνήθη περίπτωση χειροτονίας πρεσβυτέρων των οποίων δεν εξετάστηκαν τα προσόντα ή οι οποίοι δεν παραμένουν άμεμπτοι.
Κανών Ι’: Καταδικάζει τη χειροτονία πεπτωκότων.
Κανών ΙΑ’ - ΙΒ’: Καθορίζεται η μετάνοια των πεπτωκότων, με αυστηρότερα κριτήρια.
Κανών ΙΓ’: Δέχεται ότι είναι δυνατόν να παρασχεθεί Θεία Ευχαριστία επί της επιθανατίου κλίνης.
Κανών ΙΔ’: Ορίζεται η μετάνοια των πεπτωκότων κατηχουμένων.
Κανών ΙΕ’ - ΙΣΤ’: Καταδικάζεται η επιδίωξη κληρικών για μετάθεση σε άλλες εκκλησίες.
Κανών ΙΖ’: Καταδικάζει την πλεονεξία και αισχροκέρδεια των κληρικών που προέρχεται από τον έντοκο δανεισμό.
Κανών ΙΗ’: Απαγορεύει στους διακόνους να μεταδίδουν και να αγγίζουν τη Θεία Ευχαριστία πριν από τους πρεσβυτέρους, και δεν επιτρέπεται το να κάθονται μεταξύ των πρεσβυτέρων.
Κανών Κ’: Απαγορεύει τη γονυκλισία στη Θεία Λειτουργία της Κυριακής και την ημέρα της Πεντηκοστής.

Ακόμη, η Α΄Οικουμενική Σύνοδος, καθόρισε κοινή ημέρα εορτασμού του Πάσχα, καθώς και τον τρόπο με τον οποίο θα υπολογίζεται και θα ευρίσκεται η ημέρα αυτή, του Πάσχα.

  

Τα συμπεράσματα και οι όροι της Συνόδου, υπογράφηκαν, πάνω από 318 πατέρες, αλλά ο αριθμός αυτός επικράτησε συμβολικά. Οι Επίσκοποι και οι συνοδοί τους ήταν τριπλάσιοι ή και τετραπλάσιοι.

Να έχουμε την ευχή τους.

Γόρτυνα  23/05/2015 

Π. Δημήτριος.